Algemene voorwaarden: onredelijke bezwarendheid

In ons onlangs verschenen nieuwsbericht "Algemene voorwaarden: toepasselijkheid en informatieplicht" werd ingegaan op de informatieplicht van degene die algemene voorwaarden wenst te hanteren. Indien deze informatieplicht wordt geschonden, bestaat de mogelijkheid voor de wederpartij om de algemene voorwaarden te vernietigen. Het gevolg hiervan is dat de algemene voorwaarden van tafel zijn en geen onderdeel (meer) uitmaken van de contractsinhoud. 

Naast schending van de informatieplicht, kan er nog een reden zijn voor vernietiging van algemene voorwaarden. Dit doet zich voor, indien sprake is van onredelijke bezwarendheid van een beding in de algemene voorwaarden.

Of een beding in de algemene voorwaarden onredelijk bezwarend is, moet worden beoordeeld naar de aard en de overige inhoud van de overeenkomst, de wijze waarop de voorwaarden daarvoor tot stand zijn gekomen, de wederzijds kenbare belangen van partijen en alle overige omstandigheden van het geval. Dit betreft de zogenaamde open norm. Zo zal een grote partij met (veronderstelde) deskundigheid minder worden beschermd dan een kleine partij, zoals een eenmanszaak.

Indien echter sprake is van een consumententransactie (d.w.z. een overeenkomst tussen een professionele partij en een consument), kan de consument in het kader van de onredelijke bezwarendheid een beroep doen op de zogenaamde grijze lijst en/of zwarte lijst. Op de zwarte lijst staan bedingen die onredelijk bezwarend zijn. Op de grijze lijst staan bedingen waarvan vermoed wordt dat deze onredelijk bezwarend zijn.

Een voorbeeld van een beding op de zwarte lijst betreft het beding dat voorziet in een stilzwijgende verlenging van een abonnement (bijv. gas/elektriciteit, maar niet dag-, nieuws- en weekbladen waarvoor een andere regeling geldt), zonder dat de consument de mogelijkheid krijgt om op te zeggen met een opzegtermijn van één maand.  Staat zo een beding toch in de algemene voorwaarden, dan staat vast dat sprake is van een onredelijk bezwarend beding en kan de consument dit beding vernietigen; het beding is daarmee van tafel en heeft dan geen rechtskracht meer.

Een voorbeeld van een beding op de grijze lijst betreft een beding in de algemene voorwaarden dat inhoudt dat de aansprakelijkheid van de gebruiker van de algemene voorwaarden wordt beperkt ten opzichte van de wettelijke regels inzake aansprakelijkheid. Zo kan bijvoorbeeld in de algemene voorwaarden het beding zijn opgenomen dat de aansprakelijkheid wordt beperkt tot een bepaald bedrag. De wettelijke regels van aansprakelijkheid en schadevergoeding kennen zo een beperking echter niet; het wettelijk uitgangspunt is namelijk dat schade in beginsel volledig voor vergoeding in aanmerking komt.

Zoals aangegeven, worden de bedingen van de grijze lijst vermoed onredelijk bezwarend te zijn. De gebruiker van de algemene voorwaarden heeft de mogelijkheid om dit vermoeden te ontzenuwen. Indien de gebruiker dit met succes doet, is het betreffende beding in de algemene voorwaarden (toch) niet onredelijk bezwarend en kan van vernietiging van dit beding geen sprake zijn. Het ontzenuwen van zo een vermoeden is echter geen gemakkelijke opgave.

Een voorbeeld, waarin met succes het vermoeden van de onredelijke bezwarendheid werd weerlegd, betreft een geval waarbij netbeheerder Liander betrokken was. Als gevolg van een defect in een verbindingsmof trad een te hoge spanning op het overdrachtspunt tussen het elektriciteitsnet en de installatie van een woning op. In plaats van de gebruikelijke 230 Volt was op de aansluiting een spanning komen te staan van 380 tot 400 Volt, waardoor diverse elektrische apparaten beschadigd raakten. Liander werd aangesproken tot schadevergoeding en wees in dat verband op de aansprakelijkheidsbeperking (van EUR 1.400,-) in haar algemene voorwaarden. De bewoner van de woning claimde echter meer en spande een rechtszaak aan.

De rechtbank besliste dat Liander erin geslaagd was het vermoeden van de onredelijke bezwarendheid te weerleggen, aan de hand van de volgende omstandigheden:

• de algemene voorwaarden waren tot stand gekomen tussen branchevereniging Energienet en de Consumentenbond;
• Liander was op grond van de Energiewet gehouden klanten te accepteren en deze klanten gelijkluidende voorwaarden aan te beiden; en
• het was voor Liander ondoenlijk zich tegen eventuele aansprakelijkheidsrisico’s te verzekeren zonder een aanmerkelijke stijging van haar tarieven door te voeren.

Benadrukt dient - nogmaals - te worden, dat een beroep op de grijze en zwarte lijst enkel aan consumenten is voorbehouden; er dient sprake te zijn van een overeenkomst tussen een professionele partij en een consument (B2C). Professionele partijen kunnen geen beroep doen op de zwarte en grijze lijst. Met andere woorden, bij overeenkomsten tussen professionele partijen is een vernietiging op grond van de grijze/zwarte lijst niet mogelijk. Dergelijke partijen kunnen wellicht via de open norm (zie hiervoor) de onredelijke bezwarendheid inroepen. Volledigheidshalve moet daarbij wel worden opgemerkt dat een beroep op de open norm niet mogelijk is voor bedrijven die een jaarrekening publiceren (d.w.z. balans en de winst- en verliesrekening met toelichting; het geldt dus niet voor bedrijven die beperkt publiceren) of bedrijven waarbij 50 of meer personen werkzaam zijn. Dergelijke professionele partijen kunnen eventueel wel een beroep doen op de beperkende werking van de redelijkheid en billijkheid, hetgeen echter in de regel niet gemakkelijk zal zijn.

Heeft u vragen over algemene voorwaarden, bijvoorbeeld over de huidige algemene voorwaarden van uzelf of wilt u algemene voorwaarden opstellen die zijn toegespitst op uw activiteiten? Neemt u dan gerust contact op met mr. P. Contreras, advocaat, verbonden aan Vink & Partners Legal and Tax. Wij hebben ruime ervaring met het adviseren en procederen over algemene voorwaarden en zijn u vanzelfsprekend graag van dienst.