De Europese Erfrechtverordening: nieuwe loot aan stam Europees Internationaal privaatrecht

Op 17 augustus 2015 zal de Europese Erfrechtverordening van kracht worden. Dit betekent dat de regels inzake het internationale erfrecht zullen veranderen. Internationaal erfrecht betreft regels die bepalen  wie de erfgenamen zijn en op welke wijze een internationale nalatenschap dient te worden afgewikkeld.  Van een internationale nalatenschap is bijvoorbeeld sprake indien de laatste woonplaats van een Nederlander buiten Nederland is gelegen, maar bijvoorbeeld ook indien de Nederlander een vakantiehuisje in Frankrijk heeft. Het betreft aldus een grensoverschrijdend geval.

Indien sprake is van zo een grensoverschrijdend geval, zal vastgesteld dienen te worden welk erfrecht van welk land op de nalatenschap van toepassing is. Om te kunnen vaststellen welk recht van toepassing is op de nalatenschap, zijn er ook weer regels. Deze regels worden regels van internationaal privaatrecht (ipr) genoemd.

Gaan wij terug naar het voorbeeld van de Nederlander die in het buitenland woonachtig is op het moment van zijn overlijden, dan rijst dus de vraag welk recht van toepassing is op zijn nalatenschap. Dit wordt aldus vastgesteld via het ipr. Het ipr verschilt echter weer van land tot land. Het is daarom goed mogelijk dat indien Nederlands ipr wordt toegepast op de (internationale) nalatenschap, dit aansluit bij de nationaliteit van de erflater, aldus bij het Nederlandse recht als toepasselijke erfwet, terwijl het ipr van het land waarin de erflater laatstelijk woonachtig was, aansluit bij de eigen nationale wetgeving als toepasselijke erfwet. 

Ook in het voorbeeld van het vakantiehuisje in Frankrijk kan zich iets soortgelijk voordoen: het Nederlandse ipr kan bepalen dat het vakantiehuisje vererft naar Nederlands ipr, terwijl het Franse ipr daarentegen kan bepalen dat het vakantiehuisje vererft naar Frans recht. 

Kortom, een en ander kan ertoe leiden dat indien de rechtsstelsels van verschillende landen toegepast worden ter bepaling van het op de nalatenschap toepasselijke recht, er verschillende uitkomsten zijn. Internationale nalatenschappen vormen mede hierom vaak een complexe materie.

Met de introductie van de Europese Erfrechtverordening zal het duidelijker worden door welk recht een opengevallen nalatenschap beheerst wordt: als hoofdregel zal te gelden hebben dat het op de nalatenschap toepasselijke recht het recht van de laatste gewone verblijfplaats van erflater is. Dit zal toegepast worden binnen alle landen van de Europese Unie (uitgezonderd het Verenigd Koninkrijk, Ierland en Denemarken).

De mogelijkheid om een rechtskeuze uit te brengen wordt beperkt

Naar huidig Nederlands recht kan in een testament een rechtskeuze worden gemaakt voor het recht dat de nalatenschap beheerst. Het recht waarvoor gekozen kan worden is ofwel het recht van de nationaliteit ofwel het recht van de gewone verblijfplaats, op het moment van het uitbrengen van de rechtskeuze of op het moment van overlijden.

Met de inwerkingtreding van de Europese Erfrechtverodening wordt deze keuzemogelijkheid echter beperkt. Het is dan enkel nog mogelijk om te kiezen voor het recht van het land van de nationaliteit op het moment van het uitbrengen van de rechtskeuze of op het moment van overlijden.

Het maken van de rechtskeuze vóór de inwerkingtreding van de Europese Erfrechtverordening kan dan ook nuttig zijn indien bijvoorbeeld een Nederlander in Frankrijk  woonachtig is, in de toekomst naar Nederland wil terugkeren, maar voor het op zijn nalatenschap toepasselijke erfrecht het erfrecht van zijn huidige woonland Frankrijk  wil hebben. Na 17 augustus 2015 zal de nalatenschap – conform de hoofdregel van de Erfrechtverordening – immers beheerst worden door het recht van de laatste gewone verblijfplaats (Nederland): een rechtskeuze voor het Franse recht zal dan niet (langer) mogelijk zijn indien de Franse nationaliteit niet in het bezit is.

Een ander voorbeeld waarin het maken van een rechtskeuze vóór de inwerkingtreding van de Europese Erfrechtverordening wenselijk kan zijn, is indien een Fransman, niet in het bezit van de Nederlandse nationaliteit, in Nederland woont, in de toekomst naar Frankrijk wil verhuizen maar op zijn nalatenschap Nederland recht van toepassing wil laten zijn. Ook hier geldt dat na 17 augustus 2015 de nalatenschap – conform de hoofdregel van de Erfrechtverordening – beheerst zal worden door het recht van de laatste gewone verblijfplaats (Frankrijk): een rechtskeuze voor het Nederlands recht zal ook hier niet (langer) mogelijk zijn.

In deze genoemde voorbeelden is het aldus zaak snel te handelen: tot 17 augustus 2015 kan de gewenste rechtskeuze gemaakt worden.

Afsluitend

De Europese Erfrechtverordening zal de afwikkeling van internationale nalatenschappen vergemakkelijken. De verordening introduceert namelijk geharmoniseerde regels in de Europese Unie ten aanzien van het toepasselijke recht op het terrein van het internationaal erfrecht. Dit zal betekenen dat de landen van de Europese Unie dezelfde regels zullen toepassen, waardoor kostbare en langdurige procedures (tussen erfgenamen) beperkt worden. Nu kent ieder land dus nog zijn eigen regels. De Europese Erfrechtverordening maakt straks duidelijker welk recht van toepassing is op een internationale nalatenschap.  De rechtskeuzemogelijkheid zal evenwel worden beperkt: er kan enkel gekozen worden voor het recht waarvan men de nationaliteit heeft. In bepaalde gevallen kan het wenselijk zijn vóór de inwerkingtreding van de Europese Erfrechtverordening een rechtskeuze uit te brengen.

Overigens regelt de Europese Erfrechtverordening meer dan het op een nalatenschap toepasselijke recht. Ook bijvoorbeeld ter zake van  de rechterlijke bevoegdheid en de erkenning en tenuitvoerlegging worden geharmoniseerde regels geïntroduceerd. Tevens dient nog de kanttekening geplaatst te worden dat de Europese Erfrechtverordening niet van toepassing is op fiscaal recht. Ieder land behoudt zijn gewone fiscale regels. Zo kan het bijvoorbeeld voorkomen dat het land waarin het huis is gelegen erfbelasting zal heffen over het huis in het buitenland.

Indien u advies wilt over deze materie, kunt u zich wenden tot de advocaten van Vink & Partners Legal and Tax.

Door: Pedro Contreras